Jeziórko – siarkowy skarb Puszczy Sandomierskiej

Jeziórko – to ok. 1300 ha terenów poeksploatacyjnych kopalni siarki rekultywowanych w kierunku wodno-leśno-łąkowym. Rekultywacja rozpoczęła się w 1993 r., obecnie jest już praktycznie zakończona. Obszar ten leży w obrębie ostoi IBA Puszcza Sandomierska, na północny wschód od stawów w Budzie Stalowskiej i południowy zachód od stawów w Jamnicy. Obserwując tam ptaki zaledwie od 2013 roku, a bardziej regularnie od 2014 r., muszę stwierdzić, że miejsce to jest wyjątkowe w naszej okolicy, szczególnie jeśli chodzi o obserwacje migrujących gatunków. Z moich informacji wynika, że na przestrzeni ostatnich 10 lat stwierdzono tam 204 gatunki ptaków, z czego 113 na pewno lęgowych, a dodatkowe 3 prawdopodobnie.

Na zdjęciu satelitarnym Jeziórka zaznaczyłem kilka najciekawszych ornitologicznie zbiorników i obszarów, które pokrótce opiszę.

Jeziórko - mapa
Jeziórko – mapa

1.  Jest to praktycznie pozbawiony roślinności zbiornik otoczony dość suchą łąką. Na zbiorniku tym najciekawiej jest w okresie późnej jesieni i wczesnej wiosny. Przez ok. tydzień w listopadzie obserwowałem na nim 4 nury czarnoszyje, zdecydowanie dłużej przebywało tam stado bielaczków – do 60 os. obserwowane od końca listopada do połowy marca (wyłączając okres, gdy stawy są zamarznięte). Rok później na tymże zbiorniku przebywały 2 szlachary, nur czarnoszyi oraz nur rdzawoszyi. Bielaczki również obecne. Na wiosnę nad stawem obserwować można duże stada polujących rybitw białoskrzydłych i czarnych. Czasem trafi się także polujący rybołów. Na przylegających łąkach przystają też migrujące bataliony, siewki złote, czajki, kwiczoły, szpaki i gęgawy. Dookoła zbiornika lęgi odbywają skowronki, pliszki żółte, świergotki łąkowe.

bielaczki - Mergellus albellus
bielaczki – Mergellus albellus
nury czarnoszyje - Gavia arctica
nury czarnoszyje – Gavia arctica
rybołów - Pandion haliaeetus (fot. M. Kotowicz)
rybołów – Pandion haliaeetus (fot. M. Kotowicz)

2 i 3. Na wyspach znajdujących się na tych zbiornikach rokrocznie kolonię lęgową tworzą śmieszki i mewy białogłowe, a w niektórych latach także czarnogłowe.  W roku 2010 gniazdowało tam aż 220 par rybitw rzecznych, 5 par mew czarnogłowych i ok. 1500 par śmieszek. Było to spowodowane bardzo wysokim poziomem wody w Wiśle (D. Sikora/Kwartalnik Ptaki 2’13). Wiosną 2014 roku na stawie nr 3 przebywały 3 samce hełmiatki. W okresie migracji, późną jesienią i wczesną wiosną na obu zbiornikach obserwować można  koncentracje czernic, gągołów, nurogęsi, bielaczków, głowienek, łysek liczące często kilkaset osobników. W drugiej połowie września 2014 obserwowałem tu 5 polujących mew małych. W lutym 2015 krótko przebywały tam 2 młode łabędzie krzykliwe.

mewa czarnogłowa - Larus melanocephalus - dorosła z młodą
mewa czarnogłowa – Larus melanocephalus – dorosła z młodą
hełmiatki - Netta rufina
hełmiatki – Netta rufina
mewa mała - Hydrocoloeus minutus
mewa mała – Hydrocoloeus minutus

4. Ten mocno zarośnięty trzciną i pałką wodną płytki zbiornik jest przede wszystkim miejscem gniazdowania gęgaw, bąka oraz chruścieli.  w 2014 r. gniazdowało na nim kilka par wodnika, kilkanaście par zielonki i łyski, w otaczających go turzycowiskach kropiatki. Nieco dalej od wody, lecz też w najbliższej okolicy, na łąkach odzywająsię derkacze. Można tam więc usłyszeć 5 gatunków chruścieli jednocześnie, a przy odrobinie szczęścia także je zobaczyć.  W okresie lęgowym/na początku jesiennej migracji (?) obserwowany był także bekasik (obs. Ł. Tworek), kszyki, łęczaki, czaple białe i siwe. W sierpniu 2015 nad zbiornikiem obserwowałem dwie przelatujące orzechówki oraz biegusa krzywodziobego. Kawałek na południe od zbiornika (na Klonowym) we wrześniu 2015 obserwowałem błotniaka stepowego.

młoda kropiatka - Porzana porzana
młoda kropiatka – Porzana porzana

5. Nowy zbiornik, zupełnie niezarośnięty, skład gatunkowy z grubsza jak na 3 i 4 (oczywiście bez kolonii mew). W sierpniu 2014 m.in. młody zausznik, wcześniej żerujący w kanale samiec bączka. Dookoła tego zbiornika intensywnie zapada się teren, dzięki czemu powstają idealne dla siewkowców błotne kałuże. Wiosną widziane tam były m.in.: bekasik (obs. M. Kotowicz), kulik mniejszy (maks. 16 osobników), lęgowe czajki, krwawodzioby, biegusy małe, bataliony, sieweczki rzeczne, piskliwce, pliszka cytrynowa i świergotek rdzawogardły (obs. M. Kotowicz). Podczas jesiennej migracji obserwujemy tam kuliki wielkie, mniejsze (obs. Ł. Tworek), biegusy małe, malutkie, biegusy płaskodziobe (obs. M. Kotowicz), łęczaki, samotniki, piskliwce, kwokacze, brodźce śniade, krwawodzioby, sieweczki rzeczne, bataliony. Gromadzą się tam też stada śmieszek liczące kilkaset osobników, szczególnie po lęgach, wraz z młodymi.

kuliki mniejsze - Numenius phaeophus
kuliki mniejsze – Numenius phaeophus
bekasik - Lymnocryptes minimus
bekasik – Lymnocryptes minimus (fot. M. Kotowicz)
pliszka cytrynowa - Motacilla citreola
pliszka cytrynowa – Motacilla citreola (fot. M. Kotowicz)
świergotek rdzawogardły - Anthus cervinus
świergotek rdzawogardły – Anthus cervinus (fot. M. Kotowicz)

6. Łąki, również na terenach zapadajacych się, a więc podmokłe podczas wiosennej migracji są miejscem odpoczynku gęsi. 7 marca 2014 naliczyłem tam ok. 270 gęgaw, 31 gęci białoczelnych, 30 zbożowych. Wśród nich udało mi się wyczesać także gęś małą. W 2015 r. gęgaw było ok. 440. Poza tym na wiosnę widać tu czajki i inne siewki. Na piaszczystych, niezarośniętych skrawkach terenu jesienią obserwowane były śnieguły.

gęś mała - Anser erythropus
gęś mała – Anser erythropus, gęgawy – Anser anser

7. Ten zbiornik też jest dość zarośnięty, gniazdują na nim łyski, śmieszki, perkozy dwuczube. Dookoła w trzcinach typowe gatunki takie jak potrzosy, trzciniaki, trzcinniczki, rokitniczki.

8. Tutaj, na polach głównie jesienią gromadzą się gęsi i czajki. W sierpniu 2015 obserwowałem tam srokosza z podgatunku homeyeri.

Poza tym na całym terenie usłyszeć i zobaczyć można bażanty, kuropatwy i przepiórki, a na stawach zapuszczające się tu najpewniej z Budy Stalowskiej podgorzałki, których lęgu jeszcze tu nie stwierdzono. Regularnie można też zobaczyć gniazdującą w zadrzewieniach turkawkę, która jest tu najliczniejszym lęgowym gołębiem, dudka, błotniaki stawowe, czasami orlika krzykliwego i bielika, które gniazdują w okolicznych lasach. Nad łąkami regularnie polują też uszatki, których śpiew można usłyszeć nocą z niewielkich zadrzewień. Z zimujących szponiastych wymienić można błotniaka zbożowego i myszołowy włochate. Poza ptakami uderzająca jest duża ilość zajęcy.

Mam nadzieję, że mój krótki opis zachęci obserwatorów do wypadów na tereny Jeziórka oraz dzielenia się obserwacjami.

Tekst, obserwacje i niepodpisane zdjęcia: Piotr Bednarek, www.piotrbednarek.eu